Logo

विचार

राजनीति, सरकार र राष्ट्रवाद



‘राजनीति’ शब्द ग्रीक भाषाको ‘Polis’ बाट आएको हो, जसको अर्थ ‘शहर-राज्य’ भन्ने हुन्छ। यो शब्दले आधुनिक समाजमा ‘राज्यले के लाई चिन्ता गर्दछ’ भन्ने विषयसँग सम्बन्ध राख्दछ। राजनीतिको संगठित शुरुवात 600 BCE तिर भएको थियो। प्राचीन युगमा निजी जीवनको सीमित घेराबाट बाहिर निक्लेर सामाजिक जीवनबाट सन्तुष्टि प्राप्त गर्न, असल जीवन बाँच्न र समाजलाई संगठित गर्न राजनीतिको शुरुवात भएको थियो। यो समयमा शासनको शुरुवात समूह वा व्यक्तिको स्वशासनबाट भएको पाइन्छ, जसको सम्बन्ध विशेषगरी धर्म-संस्कृतिसँग रहेको थियो। राजनीति के हो? भन्ने सन्दर्भमा धेरै विचार र परिभाषाहरू प्रस्तुत भएका छन्।

प्राचीन युगमा राजनीतिक विज्ञानको कार्य परिभाषा दिने पहिलो व्यक्ति Aristotle थिए। उनी विश्वास गर्थे कि यो विज्ञानको शक्तिशाली शाखा हो र यसले सैन्य विज्ञानजस्ता अन्य शाखाहरूमा विशेष अधिकार राख्दछ। राजनीतिक विज्ञानलाई व्याख्या गर्दै Aristotle भन्छन्– राजनीति विज्ञानले राजनीतिज्ञहरूको कार्यको अध्ययन गर्दछ, राजनीतिज्ञको मुख्य कार्य शहर-राज्यका लागि विधान बनाउनु र लागू गर्नु हो, उनले मानिसलाई प्राकृतिक रुपमा नै राजनीतिक प्राणी मानेका छन्, यसरी हेर्दा राजनीति ‘राज्यको चिन्ताको विषय’ हो।

राजनीतिलाई निराशावादी दृष्टिकोणबाट व्याख्या गर्नेहरूले यसलाई ‘फोहोरी खेल’को रुपमा चित्रण गरेको पाइन्छ। लर्ड एक्टनले राजनीतिलाई शक्ति भ्रष्ट मान्दै भन्छन्- यसले व्यक्तिगत लाभका लागि शक्तिमा जान मानिसलाई प्रोत्साहित गर्दछ। क्रुर दृष्टिकोणबाट राजनीतिको परिभाषा दिँदै बिल रोजर्स भन्छन्- तपाईंले राजनीतिको बारेमा जति धेरै पढ्नु र अवलोकन गर्नुहुनेछ, त्यसबाट पाउनु हुनेछ कि प्रत्येक पार्टी अर्को भन्दा खराब हुनेछ, त्यो भन्दा बाहिर रहेको एक अन्य सबै उत्तम रहने छ। यसैगरी राजनीतिलाई सकारात्मक रुपमा व्याख्या गर्नेहरूले सामाजिक समस्याहरुको अहिंसात्मक राजनीतिक समाधानका रुपमा लिने गर्छन्। यसरी हेर्दा राजनीति भनेको सरकार, राजनीतिज्ञ र राजनीतिक दलका गतिविधिहरुको अध्ययन हो, जसले समाजसँग सम्बन्ध राख्दछ। समाजमा सर्वस्वीकार्य उपायहरूको ढाँचा नै राजनीतिक प्रणाली हो।

फ्रान्सेली क्रान्तिपछि विद्वानहरूले राजनीतिको फराकिलो अवधारणा अघि सार्दै राजनीतिलाई सरकारको सार्वजनिक मामिलाहरूको रुपमा हेरेको पाइन्छ। राजनीति भनेको त्यस्तो गतिविधि हो, जसको माध्यमबाट मानिसहरूले सामान्य नियमहरू बनाउँदछन्, संरक्षण गर्दछन् र संशोधन गर्दछन् जसअन्तर्गत तिनीहरू जीवित रहन्छन्। यो एक अनिवार्य रुपमा सामाजिक गतिविधि हो, यसमा एकातिर द्वन्द र अर्कातिर सहयोग र सामूहिक रूपमा काम गर्ने इच्छुकता राम्रोसँग देखिन्छ।

आजको भूमण्डलीकरण र विश्व-अन्तरनिर्भरताको युगमा राजनीतिबिना आधुनिक राज्य सञ्चालनको कल्पना पनि गर्न सकिन्न किनकी गर्भदेखि मृत्युसम्म, जनतादेखि शासकसम्म,व्यक्तिगत सम्बन्धदेखि अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धसम्म र नुनदेखि सुनसम्म राज्य र राजनीतिको उपस्थिति छ। अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा,घरेलु सुरक्षा, व्यक्तिगत सुरक्षा,आन्तरिक घरेलु गतिविधि, उत्पादन, उपभोग, विनिमय, वितरण, शिक्षा, स्वास्थ्य, न्याय, समानता, स्वतन्त्रता, मानवअधिकार लगायत सम्पूर्ण गतिविधिमा राजनीति प्रत्यक्ष सम्बन्धित छ। राजनीतिले सरकार निर्माण गर्ने र सरकारले राज्य सञ्चालन गर्दछ। विश्वमा सरकारका विभिन्न स्वरूप विद्यमान छन्। सरकार निर्माणको प्रक्रिया र शक्ति संरचनाका आधारमा राजनीतिक व्यवस्थाहरूमा विशेषत: राजतन्त्र, संवैधानिक राजतन्त्र. गणतन्त्र, राष्ट्रपतीय शासन र संसदीय शासनको अभ्यास विश्वका विभिन्न मुलुकमा रहेको पाइन्छ। शक्तिको श्रोतका आधारमा सरकारका विभिन्न रुपहरू रहेका छन्:

अराजकतन्त्र (Anarchy) अराजकतावादले सरकारको अनुपस्थितिलाई जनाउँछ, जुन एक राष्ट्र वा राज्य केन्द्रीय शासित निकाय बिना सञ्चालित हुन्छ। यसले सार्वजनिक उपयोगिता वा सेवाहरूको अभाव, नियामक नियन्त्रणको अभाव, अन्य राष्ट्र-राज्यहरूसँग सीमित कूटनीतिक सम्बन्ध र प्रायः जसो स्थानमा स्थानीय रूपमा शासित बस्तीमा विभाजित समाजलाई जनाउँछ।

कुलीनतन्त्र (Aristocracy) – कुलीन वर्गले सरकारको रूपलाई जनाउँछ। नेतृत्वको स्थिति विशिष्ट वर्ग, शासक वर्गका लागि आरक्षित हुन्छ। यो सामान्यतया वंशाणुगत हुन्छ। विशेषाधिकार प्राप्त शासक वर्गलाई यस प्रणालीमा शिक्षा, पालनपोषण र शासनको लागि आवश्यक आनुवंशिक गुणको रूपमा हेरिन्छ। कुलीन वर्गले अन्तरनिहीत वर्ग प्रणालीलाई बढावा दिन्छ जसले धन र जातीयतालाई दुवै सामर्थ्य र शासनको अधिकारसँग जोड्दछ।

ब्यूरोक्रेशी (Bureaucracy) – यसमा गैर-निर्वाचित सरकारी अधिकारीहरूले प्रशासनिक नीति निर्माण समूहहरूद्वारा निर्धारण गरे अनुसार सार्वजनिक उत्तरदायित्वहरू पूरा गर्दछन्। यो नियम, प्रक्रिया र परिणामहरूको व्यवस्था कायम गर्न, दक्षता प्राप्त गर्न र प्रणालीमा पक्षपातवाद् रोक्नको लागि तर्जुमा गरिएको हुन्छ। वास्तवमा नीति कार्यान्वयनको ब्यूरोक्रेटिक स्ट्रिमलाइनिंग तानाशाह वा प्रजातन्त्रको शासन अन्तर्गत हुनसक्दछ।

पूँजीवाद (Capitalism) – पूँजीवादले अर्थव्यवस्थाको एक रूपलाई जनाउँछ, जसमा उत्पादन निजी स्वामित्वद्वारा सञ्चालित हुन्छ। पूँजीवादले खुला प्रतिस्पर्धा र स्वतन्त्र बजार अर्थव्यवस्थाको विचारलाई प्रोत्साहित गर्छ र यो सीमित नियामक नियन्त्रणसँगै एक आर्थिक संगठनको कुशल रूप हो। यसका समर्थकहरूको तर्क रहेको छ कि पूँजीवादले आर्थिक बृद्धि, उच्च जीवनस्तर, उच्च उत्पादकत्व र व्यापक समृद्धिलाई बढावा दिन्छ, जबकी आलोचकहरूको तर्कमा पूँजीवादले असमानता, श्रमवर्गको शोषण र संसाधन र भूमिको अस्थिर उपयोगलाई बढावा दिन्छ।

उपनिवेशवाद (Colonialism) – औपनिवेशवाद शासनको एक रूप हो जसमा एक राष्ट्रले अन्य क्षेत्रहरूमा आफ्नो सार्वभौमिकता विस्तार गर्न खोज्दछ। यसले प्रायः आदिवासी जनसंख्याको कब्जा र शासकको फाइदाको लागि स्रोतको शोषणको काम गर्दछ। उपनिवेशले प्राय: आफ्नो अर्थव्यवस्था, संस्कृति, धार्मिक व्यवस्था र एक अधिकार प्राप्तिमा रहेको व्यक्तिलाई सरकारको स्वरूप दिन्छ।

साम्यवाद (Communism) – कम्युनिज्मले पूर्वाधार, उपयोगिता र उत्पादनका साधनहरूसहित अर्थव्यवस्थाको सार्वजनिक स्वामित्वको विचारलाई बुझाउँदछ। चिन्तकहरू कार्ल मार्क्स र फ्रेडरिक एंगेल्सले मान्यता दिएका कम्युनिजमले असमान शासनविरुद्ध क्रान्तिकारी कार्यको विचारसहित वर्ग विभाजनको अभावलाई दर्शाउँछ, जसमा स्वाभाविक रूपमा मजदुर वर्गले शासक वर्गको विद्रोहको आवश्यकता ठान्दछ। साम्यवाद प्रायः अन्तर्निहित पूँजीवादको आर्थिक स्तरीकरणको प्रतिरोधको रूपमा खडा हुन्छ। स्तरीकरणको प्रतिरोधले कहिलेकाँही एकल राज्यको अख्तियार पनि लिन्छ, जसमा राजनीतिक विरोध वा असन्तुष्टि प्रतिबन्धित हुन्छन् र कम्युनिष्ट राज्यहरूमा शासनको अधिनायकवादी रूप देखा पर्नसक्दछ।

प्रजातन्त्र (Democracy) – प्रजातान्त्रिक सरकारले जनतालाई आफ्नो नेतृत्व छनौट गर्न प्रत्यक्ष भूमिका दिन्छ। यसको प्राथमिक लक्ष्य निष्पक्ष प्रतिनिधित्व मार्फत शासन हो। यसमा कुनै एकल शक्ति वा संस्थाले नियन्त्रण वा अधिकार प्रयोग गर्न सक्दैन। लोकतान्त्रिक व्यवस्था निष्पक्ष र स्वतन्त्र निर्वाचन, नागरिक सहभागिता, मानव अधिकारको संरक्षण, र कानुनको शासनद्वारा निर्दिष्ट गरिएको हुन्छ।

संघीयता (Federalism) – संघीयता सरकारको एक रूप हो, जसले एक केन्द्रीकृत संघीय अख्तियार र क्षेत्रीय र स्थानीय अधिकारीहरूबीच सन्तुलित शक्तिको संयोजन र विभाजन गर्दछ। यो सामान्यतया त्यस्तो प्रणाली हो, जहाँ राज्यहरू, क्षेत्रहरू वा प्रान्तहरूको सेटहरू स्वशासित हुन्छन् र व्यापक र एकताबद्ध भइ सरकारी संरचनाको अधिकारको लागि प्रयासरत् रहन्छन्।

सामन्तवाद (Feudalism) – सामन्तवाद एक सामाजिक संरचना हो, जुन जमिनको स्वामित्व, कुलीनता र सैन्य दायित्व वरिपरि घुमिरहेको हुन्छ, यद्यपि यो औपचारिक शासनको तरिका होइन। सामन्तवादले जीवनशैलीलाई जनाउँछ।

क्लेप्टोक्रेशी (Kleptocracy) – क्लेप्क्रेक्रेशीमा सत्ताधारी पार्टी भ्रष्टाचार या चोरी वा दुवैमार्फत सत्तामा आउने गर्दछ। यो सरकारको रूप होइन कि शासकवर्गले आफैंमा लागू गर्दछ र एक समूहको बखान गर्दछ।

योग्यतावाद (Meritocracy) – मेरिटोक्रेशी उपलब्धिमा आधारित एक सामाजिक पदानुक्रम हो। यो प्रणालीमा जसले शासन र सार्वजनिक प्रशासनको लागि उचित मान्ने योग्यता प्रदर्शन गरेका हुन्छन्, उनीहरुमाथि शासनको अख्तियार निहीत हुन्छ। यस्तो अख्तियार परीक्षण र शैक्षिक प्रमाणिकरणद्वारा प्रदान गरिन्छ र जसमा प्रतिभा, क्षमता, र बुद्धिले कसले नेतृत्व र आर्थिक कार्यवाहकको पद पाउने भन्ने निर्धारण हुने गर्दछ।

सैन्य तानाशाही (Military Dictatorship) – तानाशाही भनेको एक प्रजातान्त्रिक प्रक्रियाको अभावमा र पूर्णतया एकल आधिकारिक व्यक्तिको औंलामुनि पूर्ण शक्तिले शासन गर्ने व्यवस्था हो। सैन्य तानाशाहीले सामान्यतया देशको सशस्त्र बलको नेतृत्व गर्दछ। सैन्य तानाशाही प्रायः सरकारको विद्यमान रुपलाई विकृत गरेर सत्तामा आउँदछ। कहिलेकाहीँ भ्रष्टाचार, कमजोरी वा कार्यक्षमताको अभावको दाबीले सेनालाई आफ्नो कानून र व्यवस्थाको ब्राण्डमा स्थापित गर्दछ।

राजतन्त्र (Monarchy) – राजतन्त्रले नियमको एक रूपलाई जनाउँछ जसमा निरपेक्ष शक्ति र अधिकार शाही रक्तरेखाको एकल सदस्यको अधीनमा हुन्छ। राजतन्त्रमा सत्ताको स्थानमा व्यक्ति प्रायः “ईश्वरीय अधिकार” वा परमेश्वरको इच्छाद्वारा त्यहाँ राखिएको थियो भन्ने विश्वास गरिन्छ। आधुनिक युगमा प्रजातान्त्रिक सिद्धान्तको विकाससँगै यो अवधारणा पातलो हुँदै गएको छ। आज केही राजतन्त्रहरू अवस्थित छन् तर केवल प्रतिकात्मक र संवैधानिक छन्।

ओलिगार्की (Oligarchy) – ओलिगार्की सरकारको रूपलाई जनाउँदछ जसमा शक्तिप्रयोगको माध्यमबाट व्यक्तिले राष्ट्रमाथि शासन गर्दछ। ओलिगार्की भनेको अन्य कुनै पनि प्रकारका शासन प्रणालीलाई समेट्ने हो, जसमा व्यक्तिको सानो समूहले शक्ति प्रयोग गर्नका लागि विशेष गुणहरू धन, वंशाणुगत, जाति आदिको प्रयोग गर्न सक्दछ। कुलीन, बहुमुखी, निरंकुश सरकारको रूपलाई उदाहरणका लागि ओलिगार्की मान्न सकिन्छ।

प्लुटोक्रेसी (Plutocracy) – प्लुटक्रेसी प्रायः पूँजीवादी समाजमा धन र शक्तिको आधारमा शासन गर्ने व्यवस्था हो। यसले कुलीन प्रणालीको आर्थिक पदानुक्रम दर्पण गर्दछ।

रिपब्लिकनवाद (Republicanism) – रिपब्लिकनवादले त्यस्तो प्रणालीलाई जनाउँछ जसमा नागरिकतामा अधिकार हुन्छ। यसले प्रारम्भिक रूपमा गणतन्त्रलाई राजतन्त्रको प्रतिरोध सन्तुलनको रूपमा लिन्थ्यो। यो दृष्टिकोणले राजतन्त्र र कुलीन वर्गलाई लोकतन्त्रमा समाहित गर्यो।

समाजवाद (Socialism) – समाजवादको अवधारणाले विश्वभरिका सरकारहरूलाई नियन्त्रणमा राखेको छ। यसमा जनताले उत्पादनका प्राथमिक साधनहरूमा स्वामित्व प्राप्त गर्दछन्। यसले समानता र न्यायमा जोड दिन्छ। प्रतिस्पर्धी र पूँजीवादको असमान उपलब्धिहरूको प्रतिपक्षमा साना साम्प्रदायिक समाजदेखि लिएर राज्यस्तरीय सरकारहरूसम्म समाजवादका धेरै रूपहरू अस्तित्वमा छन् यद्यपी केही अनुयायीहरूले समाजवादलाई साझा स्वामित्व र स्रोतको समान वितरणको कडा नीतिलाई संकेत गर्दछन्।

ईश्वरतान्त्रिकता (Theocracy) – यसमा एक विशिष्ट धार्मिक विचारधाराले राष्ट्रको नेतृत्व, कानून र रीतिथितीलाई सूचित गर्दछ। धार्मिक पादरीहरूले सामान्यतया नेतृत्वको भूमिका ओगटेका हुन्छन्।

निरंकुशता (Totalitarianism) – निरंकुशता सरकारको एक अधिनायकवादी रूप हो जहाँ सत्ताधारी पार्टीले सार्वजनिक जीवन वा आफ्नो नागरिकको निजी अधिकारमा नियन्त्रण गर्दछ। शक्ति अक्सर एकल व्यक्तित्वको हातमा निहीत हुन्छ, एक अधिकार जसको वरिपरि निर्बाधकारी अख्तियारलाई विस्तार गर्न र कायम राख्न व्यापक प्रचारप्रसार गरिएको हुन्छ। निरंकुश राज्यहरूले सक्रियता, स्वतन्त्रता वा राजनीतिक अधिकार प्राप्तिलाई कुण्ठित गर्न प्रायः व्यापक निगरानी, सामूहिक मिडियामा नियन्त्रण, अर्धसैनिक वा पुलिस शक्ति प्रदर्शन, डर प्रदर्शन र दमन गर्ने नीति अख्तियार गर्दछन्।

आदिवासीवाद (Tribalism) – आदिवासी शासनको प्रकारले केन्द्रीय अख्तियारको अभावलाई जनाउँदछ र यसको सट्टामा विभिन्न क्षेत्रीय जनजातिले आ-आफ्नो क्षेत्र, स्रोत, वा डोमेनहरूको दावी गर्छन्। विभिन्न परिवार र कुलले आफ्नो समुदायको लागि विशिष्ट नियम र अनुष्ठानहरूको सेट स्थापना गर्छन र आन्तरिक नेतृत्व हुन्छ।

राष्ट्रवाद – विश्व राजनीतिमा राष्ट्रवाद एक शक्तिशाली राजनीतिक अस्त्र साबित भइरहेको छ, यसको राष्ट्रसँग गहिरो भावनात्मक सम्बन्ध छ। राष्ट्रवाद देशप्रेम भन्दा पर जान्छ। सबै राजनीतिक विचारधाराले राष्ट्रवादको प्रयोग आफ्नो हितका लागि गरेको पाइन्छ। राष्ट्रियता एक विचारधाराको रूपमा राजनीतिज्ञहरूका बीचमा बहसको विषय हुन सक्दछ। यो समग्र समाजमा जनताको हितसँग जोडिएको देख्न सकिन्छ। प्राचिनकालमा प्रोटो राष्ट्रवाद, प्रारम्भिक आधुनिक राष्ट्रवाद, क्रान्तिकालीन युगको राष्ट्रवाद आदि अस्तित्वमा थिए भने समयक्रम र राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थिति अनुसार राष्ट्रवादका आयामहरू फरक देखिन्छन्।

विचारधारा राष्ट्रवाद – यसले संस्कृति, नागरिकता, मौलिक एकता, पहिचान, सार्वभौमिकता र राष्ट्रिय बफादारितालाई जोड्दछ र यसका मुख्य तत्वहरूमा जनताको सार्वभौमिकता, जातीय राष्ट्रवाद र नागरिक राष्ट्रवाद पर्दछन्। जनताको सार्वभौमिकताको दृष्टिकोणबाट अधीनस्थ देशले देशभक्त पहिचान र संघर्षको सिर्जना गर्नका लागि वर्ग, धर्म र अन्य सामाजिक विभाजनका सन्दर्भमा राष्ट्रवादलाई राष्ट्रिय एकताको अपील ठान्छन्। यो एक अन्यायपूर्ण सरकारविरुद्ध समर्थन र लोकप्रिय सार्वभौमिकताका लागि अपील हुन सक्दछ।

जातीय राष्ट्रवाद र नागरिक राष्ट्रवाद- यसले राष्ट्रिय पहिचानका लागि राष्ट्रिय सदस्यहरू बीचको घनिष्ट सम्बन्धलाई चिनाउँछ। यसलाई जाति, भाषा वा अन्य सांस्कृतिक गुणहरूले जोडिदिएको हुन्छ।

उदार राष्ट्रवाद – आधुनिक राष्ट्रवादी आन्दोलनमा यसको प्रभाव निरन्तर रहेको छ। यसले स्वशासन, सार्वभौम अधिकार, मानवाधिकार, समानता, स्वतन्त्रता र न्यायलाई जोड दिन्छ।

प्रतिक्रियावादी राष्ट्रवाद – यो सन् १८४८ मा उद्दार राष्ट्रवाद निष्क्रिय भएपछि यूरोपियन मुलुकहरूद्वारा ठूला राष्ट्रहरूको खतराबाट मुक्त हुन र राष्ट्रको स्वतन्त्रताका लागि पुरातन विचारवादी संस्थाहरूमार्फत जैविक राष्ट्रिय पहिचानसँग जोडिएको विषय भाषा, संस्कृति, धर्म, सामाजिक व्यवस्था, परम्परागत पदानुक्रमका आधारमा स्थापित राष्ट्रवाद हो।

साम्राज्यवाद – सैन्य प्रतिस्पर्धाको माध्यमबाट निकृष्ट राष्ट्रहरूमाथि शासनको अधिकारको दावी गर्न सम्राज्यवादको उपयोग भएको पाइन्छ। यस्तो राष्ट्रवादले समाजवाद र उदारवादलाई खण्डन गर्‍यो र आफैंमा एक वैचारिक विकल्पको रूपमा स्थापित भयो। यसले प्राय: देश बाहिरका घटनाहरूमा बेवास्ता गर्दछ र विश्वको बाँकी भागले यसलाई एक्लै छोड्दछ।

कट्टर राष्ट्रवाद – यो पहिलो विश्व युद्धपछि देखा पर्‍यो, आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय अर्डर परिवर्तन गरी देश नवीकरण गर्नका लागि आफ्नै देशको पक्षमा राष्ट्रिय भावना बदल्ने इच्छासँग जोडिएको धारणा कट्टर राष्ट्रवाद हो। यो श्रमजीवि वर्गको उत्थानका लागि साम्यवाद र समाजवादको अन्तर्राष्ट्रिय विकल्पको रुपमा स्थापित मान्यता हो।

२०औं शताब्दीको राष्ट्रवाद – यसले मानवजातिको कल्याणमा जोड दिएको छ। यो कल्याणकारी राष्ट्रवाद हो। यो राष्ट्रवादले उत्पादन, वितरण, स्वतन्त्रता, समानता, न्याय, मानवअधिकार जस्ता उचित मूल्य मान्यताका आधारमा राज्यले नागरिकको सम्मान गर्नुपर्ने कुरामा जोड दिन्छ।

अन्त्यमा: राष्ट्रवादले पहिलो विश्वयुद्धपछि धेरै हदसम्म वैधानिकता प्राप्त गर्‍यो। आधुनिक राजनीतिमा राष्ट्रवाद शक्तिशाली विचारधारा र विश्व मामिलामा एक प्रमुख शक्तिको रुपमा रहेको छ। यो राष्ट्रियताको बारेमा मनोवैज्ञानिक अपील हो। यसले अन्य राजनैतिक विचारधाराहरूको प्रभावबाट जोगाउँदछ। राष्ट्रियता नागरिकहरूका लागि पहिचानको एक महत्वपूर्ण केन्द्र हो। यो भावनात्मक र अमूर्त छ। राष्ट्रको सदस्यता सामूहिक चेतनाको धारणासँग एकिकृत हुन्छ। राष्ट्रवादले राष्ट्रिय पहिचानको भावना मात्र पैदा गर्दैन, यसले जनताको लागि राजनीतिक संगठनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण रूप प्रस्तुत गर्दछ। राष्ट्रियताले त्यस राष्ट्रका सदस्यहरू, ‘राष्ट्रहरू’ द्वारा बनेको ‘राज्य’ द्वारा शासित हुनुपर्दछ भन्ने दृष्टिकोणलाई प्रोत्साहित गर्दछ। राष्ट्रवादले स्वतन्त्रता र शक्ति प्रदान गरेको देखिन्छ। भूमण्डलीकरणको परिवेशमा शक्तिशाली आर्थिक र सांस्कृतिक शक्तिहरू जसले राष्ट्रियतालाई कमजोर पार्नसक्ने सम्भावना रहन्छ, यस्तो अवस्थामा पूर्ण स्वतन्त्रता, मर्यादा, सुरक्षा र सामाजिक एकताको एक स्रोतको रुपमा राष्ट्रवाद रहन सक्छ। यसले राष्ट्रियताको पुनर्जागरण गर्दछ। राष्ट्रवादले राष्ट्रलाई सीमारहित नागरिक राष्ट्रवादको साथ समाजलाई एकिकृत गर्न मद्दत गर्दछ।

रमेश खरेलः नेपाल प्रहरीमा निष्ठाका २९ वर्ष, अबको रणनीति के?

प्रकाशित : १७ भाद्र २०७७, बुधबार

सम्पर्क

अनामनगर, काठमाडौं, नेपाल
+९७७ ९८५७०५०९७० / +९७७ ५९ ५२४२२०
[email protected] [email protected]

हाम्रो समूह

  • सम्पादक
    यादव थपलिया ९८४१३८९००६
  • व्यवस्थापक
    शिक्षा थपलिया
  • अध्यक्ष
    तीर्थमणि अधिकारी
  • प्रबन्ध सम्पादक
    शान्तिराम नेपाल